Vajinal mantar enfeksiyonları ilk kez 1849 yılında gebe bir kadında tanımlanmıştır. Erişkin kadınların yaklaşık %75’i yaşamlarının herhangi bir döneminde en az bir kez mantar enfeksiyonu geçirirler ve bu kadınların %40-50’sinde yılda en az 1-2 kez tekrar eder.
Semptomatik vulvovajinal mantar enfeksiyonu olanlarda etkenin %90’ını Candida albicans, %10’unu da genellikle tedaviye dirençli Candida glabrata ve Candida tropicalis oluşturur. Candida albikansın vajinada zaten normalde bulunan bir organizma mı olduğu, yoksa belirti vermeyen kadınlarda saptandığında mutlaka tedavi edilmesi gereken bir patojen mi olduğu günümüzde dahi açıklığa kavuşturulamamış bir sorudur.
Vajinal Mantar Nasıl Bulaşır? Erkeklerde de Görülür mü?
Vajinal mantar enfeksiyonunda üreyen mikroorganizmalar genellikle başkasından bulaşmaz. Kişinin zaten kendi vajinasında bulunan maya hücreleri çeşitli nedenlerle aktif hale gelip enfeksiyon yaratmaktadırlar. Erkek semeninde üretilemediği için cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak kabul edilemez. Ancak, yapılan araştırmalarda eşlerin benzer tipte mantar hücresi taşıdıkları saptandığı için, pek çok doktor tedavide eş tedavisi de uygulamayı uygun görmektedir. Havuz ve benzeri yerlerden bulaşması söz konusu değildir. Hayatında hiç cinsel ilişkide bulunmamış bakire kızlarda, hatta küçük çocuklarda bile mantar enfeksiyonu olabilir.
Risk Faktörleri Nelerdir?
Vajinada belirti vermeden bulunan kandidalar çeşitli faktörlerin etkisiyle aktif hale geçerler ve klasik belirtiler ortaya çıkar. Ancak, vakaların %50’sinde bu tür bir faktör olmadan hastalık ortaya çıkabilir. Vajinal mantar enfeksiyonlarını tetikleyen faktörler şunlardır:
- Antibiyotikler: Geniş spektrumlu olarak tabir edilen güçlü antibiyotikler vajinanın normal pH dengesini bozarak mantar enfeksiyonu için uygun ortam hazırlarlar.
- Gebelik: Özellikle gebeliğin son 3 ayında hücresel bağışıklığın azalmasıyla kandida gelişimi kolaylaşır. Yine gebelikte, vajinada glikojen adı verilen maddenin artışı da bu olayı hızlandırır.
- Şeker Hastalığı: Kontrolsüz diyabette idrar ve vajinal salgılarda şeker düzeyleri artar, bu da mantar için uygun bir ortam hazırlar.
- İmmünosupresyon: İlaçlar ya da sistemik hastalıklar sonucu hücresel bağışıklık sisteminin baskılanması kandidiyazisi hızlandırır.
- Rahim içi araç (spiral): Etkisi tam olarak bilinmemektedir. Ancak, kandidiyazis için predispozan faktör olduğu ileri sürülmektedir.
- Hormon kullanımı: Östrojen ve progesteron içeren ilaçların alımı kandidiyazis görülme oranını artırır.
- Naylon giysiler: Özellikle kilolu kadınlarda giyilen naylon giysiler ve çamaşırlar bölgede sıcaklık ve nem artışına neden olurlar. Bu durum mantar hücreleri için altın değerinde bir fırsattır. Gelişen enfeksiyon tekrarlama ve kronikleşme eğilimindedir.
- Lokal alerjenler: Renkli tuvalet kağıtları, parfümler, yüzme havuzundaki ilaçlar, tampon ve pedler alerjiye neden olabilirler. Alerjik zemin üzerinde ise daha sonra mantar enfeksiyonu gelişebilir.
- Metabolik hastalıklar: Tiroid hormonu bozukluğu gibi hastalıklar kandidiyazis için uygun zemin hazırlarlar.
- Şişmanlık
- Kronik servisit
- Radyasyon
- Vajinal duş
Vajinal Mantar Belirtileri Nelerdir?
- Vajinal mantar enfeksiyonunun en önemli ve en sık görülen belirtisi “kaşıntı”dır. Bu kaşıntı geceleri şiddetlenir ve sıcak etkisiyle artar.
- Hastaların çoğunda dış genital organlarda “yanma” vardır. Özellikle idrar yaparken, idrarın değdiği bölgelerde şiddetli yanma hissi olur.
- Bazı hastalarda cinsel ilişki esnasında “ağrı”
- Vajinal kandidiyaziste akıntı her zaman olmaz. Eğer varsa, bu “akıntı”nın içinde beyaz renkli ve içerisinde süt ya da peynir kesiği şeklinde tanımlanan ya da kireç benzeri olarak nitelendirilen parçacıklar bulunur.
- Akıntıda kötü koku görülmez. Kokunun olması kandidiyazise eşlik eden ikinci bir enfeksiyonun varlığını akla getirmelidir.
- Vulva ve vajinada “kızarıklık” ve “şişlik” Vajina duvarında mantar plakları bulunabilir. Bunların görülmesi kandidiyazis için tipiktir. Kaşımaya bağlı olarak vulva derisinde soyulmalar ve “küçük kanamalar” olabilir.
Vajinal Mantar Nasıl Teşhis Edilir?
Genelde muayene esnasında hastanın şikayetleri ve muayene bulgularının bir arada değerlendirilmesi, ilave bir laboratuvar tetkikine gerek kalmadan tanı koydurur. Kronik tekrarlayan vulvovajinitlerde fungal kültür yararlı olabilir.
Vajinal Mantar Nasıl Tedavi Edilir?
Vajinal mantar enfeksiyonlarının tedavisi hem çok kolay hem de zordur. Tedaviyle akut şikayetler büyük ölçüde giderilir. Ancak hastaların %5-25’inde hastalık daha sonra tekrarlar. 1 yıl içinde en az 4 defa kandidiyazis atağı geçirilirse, bu durumda tekrarlayan enfeksiyonlardan söz edilmektedir. Bu yeniden atakların nedeni, mantar mayalarının vajinadaki sağlam dokuların içine girerek derinlere kadar ilerlemesi ve burada sessiz kalmaları olarak açıklanmaktadır. Bu duruma “invazif kandidiyazis” adı verilir. İnvazif kandidiyazisin önlenmesinde predispozan faktörlerin ortadan kaldırılması şarttır.
Tedavide hem sistemik hem de lokal ilaçların kullanılması gereklidir. Lokal ilaçlar hem vajinal ovül (fitil) hem de krem şeklinde olabilir. Tekrarlayan enfeksiyonlarda ise bazı yazarlar eş tedavisi gerektiğini düşünmektedirler. Kronik bir enfeksiyon yoksa, eş tedavisi gerekli değildir. Ağızdan alınan sistemik tedavide tek günlükten 1 haftalığa kadar tedavi protokolleri ve ilaçlar mevcuttur. Aynı durum vajinal ovüller için de geçerlidir.
Dr. G.Ece Aksakal
Bodrum Amerikan Hastanesi
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
